Πριν από μερικές ημέρες, σε ένα εστιατόριο έτυχε να καθόμαστε δίπλα σε μια παρέα εικοσιπεντάχρονων, που συζητούσαν μεγαλόφωνα για το θέμα που τον τελευταίο καιρό απασχολεί όλους μας, για την οικονομική κρίση και για την ολοκληρωτική έλλειψη προοπτικών επαγγελματικής απασχόλησης που φαίνεται να είναι το βασικότερο πρόβλημα της νεότερης γενιάς. Παρατήρησα ότι οι σερβιτόροι και οι θαμώνες του εστιατορίου αποκάλεσαν αρκετές φορές την παρέα “παιδιά”. Είναι πραγματικά άξιο προσοχής ότι στην Ελλάδα, που επιμένει πεισματικά να ανακυκλώνει γερασμένες και πεπαλαιωμένες αντιλήψεις, οι άνθρωποι που βρίσκονται στις πιο παραγωγικές και αποδοτικές ηλικίες θεωρούνται “παιδιά”.
Κοιτάζοντας την λαλίστατη παρέα του εστιατορίου, σκέφτηκα ότι πολλοί συνομήλικοί τους, των 22-30 ετών βρίσκονται σε θέσεις-κλειδιά (έως και διευθυντικές) μεγάλων εταιριών και οργανισμών του εξωτερικού, αφού αυτές είναι οι πιο δημιουργικές και παραγωγικές ηλικίες. Εμείς, πάντα είχαμε μια τάση να απομονώνουμε αυτές τις ηλικίες θεωρώντας ότι νέα γενιά είναι οι... σαραντάρηδες.
Το 2010 ο 93χρονος Γάλλος διπλωμάτης Stéphane Hessel έγραψε το μικρό βιβλίο “Αγανακτήστε”, είναι αμφίβολο αν φανταζόταν πως αυτές οι ηλικίες, των απογοητευμένων εικοσάρηδων θα το καθιέρωναν ως το απόλυτο μανιφέστο μιας απογοητευμένης γενιάς που γεμίζει τις πλατείες χωρίς να έχει ανάγκη την ομπρέλα κανενός πολιτικού σχηματισμού και καμίας χρωματισμένης ιδεολογίας. Και στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία αυτοί οι νέοι που βρήκαν αποκούμπι στο κείμενο του γηραιού διπλωμάτη είναι οι ίδιοι νέοι που βιώνουν την ανασφάλεια της ανεργίας ή της ημιαπασχόλησης. Σε αυτές τις ηλικίες όταν σου κλέβουν το όνειρο δε σου μένει τίποτα.
Στη χώρα μας η ανεργία στο τέλος της χρονιάς θα βρίσκεται στο 17-18%, ενώ η ανεργία των νέων ηλικίας έως 24 ετών έχει εκτιναχθεί από το Μάρτιο στο 42,5% και ενδέχεται να ανέβει ακόμα περισσότερο με ραγδαίους ρυθμούς. Οι πιο παραγωγικές και δραστήριες ηλικίες είναι παροπλισμένες και βρίσκονται σε μία ιδιότυπη ομηρεία από την οποία δεν προβλέπεται να βγουν σύντομα.
Τα αποτελέσματα μια έρευνας της Ερευνητικής Μονάδας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Πολιτικής (ΕΜΠΑΠ - rdpru.uom.gr) σχετικά με το φαινόμενο "brain drain", τη διαρροή νέων επιστημόνων στο εξωτερικό περιλαμβάνονται στο βιβλίο "Επενδύοντας στη Φυγή" (εκδ. Κριτική) του Καθηγητή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Λόη Λαμπριανίδη. Ουσιαστικά αυτό που παρατηρείται είναι μια νέα τάση μετανάστευσης νέων επιστημόνων που αν αναλυθεί με οικονομοτεχνικα κριτήρια, αποτελεί μια μακροπρόθεσμη ανασταλτική διαδικασία για κάθε είδους ανάπτυξη.
Εντάξει, θα μου πείτε, ιστορικά έχουμε περάσει και άλλες δύσκολες περιόδους και καταφέραμε να επιβιώσουμε. Περιόδους που παρά τις δυσκολίες άνθησε η τέχνη και η διανόηση. Και εδώ ακριβώς έρχεται η σημερινή απουσία των ανθρώπων του πολιτισμού που θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να μεταδώσουν ένα μήνυμα αισιοδοξίας που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για μια νέα αρχή. Όμως τα λίγα διαγγέλματα των ακαδημαϊκών και των ανθρώπων της τέχνης μοιάζουν να κουβαλάνε κάτι από τη μούχλα του κακού παρελθόντος, ξύλινα και στεγνά, ανίκανα να εμπνεύσουν ένα διαφορετικό συναίσθημα μέσα στο πλαίσιο της κακόγουστης πολιτιστικής ευτέλειας που έχει σφυρηλατηθεί με συνέπεια τα τελευταία χρόνια. Και έτσι, φοβάμαι ότι όταν οι κολώνες της πολιτικής, της επιστήμης, της έρευνας, του πολιτισμού είναι σαθρές τότε το οικοδόμημα μάλλον μοιάζει ετοιμόρροπο.
Μιλάω σχεδόν καθημερινά με φίλους μου που βρίσκονται στο εξωτερικό, και με άλλους που σκέφτονται σοβαρά να φύγουν αναζητώντας μια κάποια προοπτική. Ξέρω ότι κάποιοι από αυτούς, οξυδερκείς και με υψηλή κατάρτιση, αν βρισκόταν εδώ, θα μπορούσαν, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες να είναι εξαιρετικά χρήσιμοι για τον τόπο. Μέχρι όμως να διαμορφωθούν αυτές οι “κατάλληλες συνθήκες” φοβάμαι ότι κάποια από τα πιο υγιή κύτταρα του τόπου θα χαθούν άδικα αφού ένα νέο, μεγάλο κύμα μετανάστευσης βρίσκεται προ των πυλών. Όπως είπε πολύ εύστοχα ο Thomas Friedman από τους New York Times: “H πορεία της κρίσης στην Ελλάδα εξαρτάται από τα ελληνικά ταλέντα, οι νέοι θα μείνουν ή θα φύγουν. Αν τους δεις να φεύγουν πούλα ελληνικά ομόλογα, αν τους δεις να μένουν τότε αγόρασε!”
Στέλιος Καλογεράκης, Ιούνιος 2011
